Over AI-overzichten van Google Zoeken

Google fabuleert in AI-overzichten (en kan niet goed omgaan met woordgeslachten)

Voor een boekvertaling uit het Spaans had ik een bestaande Nederlandse vertaling van een citaat van Martin Heidegger nodig met de juiste terminologie. Het oorspronkelijke, Duitse citaat had ik snel gevonden: ‘Der Tod ist die Möglichkeit der schlechthinnigen Daseinsunmöglichkeit’. (Sein und Zeit, 1927, gevonden via het Internet Archive).

Ik had zodoende een richting waarin ik in het Nederlands kon zoeken en begon, niet wetende dat Google tegenwoordig antwoordt met een ‘AI-overzicht’, vol goede moed met deze zoekopdracht:

Zoeken naar: de dood is de mogelijkheid van de volslagen onmogelijkheid van het bestaan

De AI-overzichten van Google zijn gebaseerd op zogeheten LLM’s, Large Language Models, die tekst genereren op basis van de waarschijnlijkheid dat woorden in elkaars nabijheid voorkomen. Het AI-overzicht van Google begon mijn vraag heel voorzichtig te ‘beantwoorden’ met ‘De uitspraak “[zoekopdracht]” is een filosofische gedachte die de essentie […]’, waarin terecht niet naar Heidegger werd verwezen, want die klinkt in de bestaande Nederlandse uitgave anders (weet ik inmiddels). Ik probeerde het nog eens met een variant. Google AI begon op bedrijfstemperatuur te komen: ‘De zin die je citeert, “[zoekopdracht]”, is een filosofische uitspraak die in de context van Martin Heidegger staat.’ Dat deze zin ‘in de context van Martin Heidegger’ staat, zou best kunnen kloppen, alleen weet ik niet wat ‘in de context van x staan’ precies wil zeggen. Zo waren er nog een paar varianten waarin het antwoord helemaal niet naar Heidegger verwees óf ronduit vaag was, bijvoorbeeld dat het citaat ‘wordt geassocieerd met’, ‘wordt toegeschreven aan’ of ‘verwijst naar een filosofische gedachte, specifiek uit de werken (meervoud!) van’ Martin Heidegger.

Allemaal goed en wel, maar ik kwam zo niet verder. Ik wilde het exacte citaat uit de Nederlandstalige Heidegger met een verifieerbare bronvermelding erbij, niet uit pedanterie, maar omdat begrippen zoals ‘zijn’, ‘er(-)zijn’ en ‘bestaan’ in het werk van Heidegger wezenlijke verschillen aanduiden. Dus fluks nog een paar varianten geprobeerd:

Zoeken naar: de dood is de mogelijkheid van de onmogelijkheid van het zijn

Google AI raakte kennelijk oververhit en begon boude beweringen te doen: ‘De uitspraak “[zoekopdracht]” is een citaat van de Duitse filosoof Martin Heidegger en beschrijft […]’. Als dat nou waar zou zijn geweest, zou ik Google AI-overzichten dankbaar hebben aanvaard als superieure nieuwe tool, maar ik kreeg dezelfde stellige toeschrijvingen ook met andere varianten (met ‘bestaan’, ‘zijn’, ‘Dasein’, ‘erzijn’ en ‘er-zijn’, al of niet aangevuld met ‘absolute’ of ‘volslagen’):

Zoeken naar: de dood is de mogelijkheid van de onmogelijkheid van het bestaan
AI-overzicht: De uitspraak “[zoekopdracht]” is een bekende uitspraak van de Duitse filosoof Martin Heidegger.

Zoeken naar: de dood is de mogelijkheid van de onmogelijkheid van het zijn
AI-overzicht: De uitspraak “[zoekopdracht]” is een citaat van de Duitse filosoof Martin Heidegger en beschrijft […].

Zoeken naar: de dood is de absolute mogelijkheid van de onmogelijkheid van het Dasein
AI-overzicht: De zin “[zoekopdracht]” uit de filosofie van Heidegger is een uitspraak over de aard van […].

Deze laatste zoekopdracht (waarin ‘absolute’ voor het verkeerde zelfstandig naamwoord staat) komt weliswaar in de buurt van de bestaande Nederlandse vertaling, maar het probleem met deze AI-overzichten van Google Zoeken is dat er van alles in beweerd wordt wat niet klopt, wat zelfs niet kán kloppen omdat de claims dat al die zoekzinnen citaten van Martin Heidegger zijn, die kennelijk in het Nederlands schreef, elkaar uitsluiten als het om vertalingen van hetzelfde Duitse citaat gaat.

Dan kan Google AI zich beter op de vlakte houden met vage gewichtigdoenerij zoals ‘De zin “[zoekopdracht]” is een interessante filosofische uitspraak die […]’. Jaja. Verdomd interessant, …

NB: de vermelde AI-overzichten van Google Zoeken zijn gegenereerd op 12 juni 2025 en representeren dus de stand der techniek op die datum. Voor dit soort onderzoekjes is perplexity.ai (ook geraadpleegd op 12 juni 2025) een betere tool omdat je daarin kunt doorklikken naar de bronnen van de gegenereerde content, wat niet wil zeggen dat die 100% accuraat is. Ten slotte is de bestaande Nederlandse Heidegger-vertaling van het gezochte citaat, uit het brein van Mark Wildschut, te vinden in Zijn en Tijd, Nijmegen 1998, p. 319 (ik ga Google AI natuurlijk niet helpen om het op deze pagina te crawlen).