Wereldbibliotheek 2014. Oorspronkelijke titel: Señales que precederán al fin del mundo (2011)

Met een brief van haar moeder en een pakje waarvan ze de inhoud niet kent, steekt Makina clandestien de grens naar het land van de gringo’s over om haar broer, die daar zijn geluk heeft willen beproeven, terug te halen naar hun dorp in Mexico. Of beter gezegd in een land dat alleen maar Mexico kan zijn, maar opvallend genoeg niet één keer zo genoemd wordt, net zomin als andere herkenbare plaatsen worden genoemd bij de naam die ze doorgaans dragen. Deze opdracht had het begin van een maatschappelijk geëngageerd verhaal over illegale immigratie kunnen zijn, maar is dat niet. Herrera’s subjectieve, bondige, spreektalig-poëtische stijl zet de lezer meteen op het spoor van een moderne mythe over een Grens die verandering op gang brengt in degenen die hem oversteken, zowel in hun denken en doen als in hun taal. Makina’s verwondering hierover groeit tijdens haar omzwervingen door het land van de gringo’s uit tot een besef dat met de taal ook de wereld verandert, dat haar oude ik uitdooft en er een nieuw wezen geboren wordt. Voortekenen is daarom misschien nog wel het meest een roman over de metamorfose die immigranten (zoals Yuri Herrera er zelf ook een is) doormaken. In die interpretatie passen ook het gebruik van een paar opvallende neologismen, zoals het werkwoord ‘finsteren’, dat vroeg in het verhaal al opduikt als een voorbode van Makina’s ‘dood’ en nieuwe leven, en de talloze verwijzingen naar een Azteekse mythe over dood en wedergeboorte.

Een Azteekse Hades
Makina’s reis verloopt namelijk in grote lijnen volgens de tocht die de doden (althans bepaalde categorieën van doden) volgens de Azteekse mythologie moesten volbrengen om af te dalen naar Mictlán, de negende en diepste laag van het dodenrijk. De roman begint met ‘Ik ben er geweest, zei Makina in zichzelf…’ en beschrijft vervolgens de lange weg naar de verblijfplaats van haar broer, een zware tocht die net als de afdaling naar Mictlán langs negen beproevingen voert. Bij de Azteken waren dat een rivier, botsende bergen waartussen passanten geplet konden worden, een ring van obsidiaan, acht heuvels, een oord waar lichamen wapperen als vlaggen, een strijdperk, groene hagedissen die zich voeden met mensenharten, een weg door de mist en uiteindelijk een kamer zonder openingen waar de eeuwige rust wordt gevonden. Al deze stadia op weg naar de Azteekse Hades zijn in de hoofdstukken van dit boek te herkennen als je over de juiste achtegrondkennis beschikt of in het Spaans kunt googlen. Vandaar dat ik er, wellicht ten overvloede, in het Nederlands naar verwijs op deze plaats.

Meer achtergrondinformatie in het Spaans:
Camellos en el Mictlán
El Universal
Revista de Letras, Señales que precederán al fin del mundo
Jarcharse al inframundo, interview met Yuri Herrera
Ivan Thays’ blog

Recensies
Annick Vandorpe in De Morgen (9 april 2014)
Alle Lansu in Trouw (19 april 2014): Ratten moet je uitroeien, toch?
Mathilde van Ommen in TZUM, literair weblog (24 april 2014)
Merel van Beeren op Cutting Edge (10 juni 2014)