Cossee 2011. Oorspronkelijke titel: Sólo un muerto más (2009)
Wanneer Sancho Bordaberri het manuscript van zijn zestiende afgewezen roman in de golven wil werpen, blijft zijn blik hangen aan de rots in zee waarbij tien jaar eerder een moord is gepleegd. In een flits dringt tot hem door dat hij het als schrijver over een andere boeg moet gooien: realisme. Hij werpt zich op als Samuel Esparta, privédetective, en probeert in die schijnbaar donquichotteske rol het tijdens de burgeroorlog gestrande onderzoek naar die oude moord weer vlot te trekken.
De roman speelt zich af in het Baskische kustplaatsje Getxo in de vroege jaren van de gewelddadige dictatuur die op de burgeroorlog (1936-1939) volgde. Met Sólo un muerto más keert Ramiro Pinilla terug naar een oude liefde, de harde misdaadromans van Hammett, Chandler en Cain die hij als beginnend schrijver heeft willen evenaren met het onder pseudoniem geschreven Misterio de la pensión Florrie (1944). Sancho gaat een stap verder dan de grote meesters van de roman noir: hij schrijft niet alleen naar het leven, maar leeft ook naar wat hij wil schrijven. En voor hij het weet, trekt zijn speurwerk de aandacht van de falangisten en zijn literaire tegenstrever Luciano…
Samenvatting van het artikel ‘Un Quijote en Getxo’ door Justo Barranco in La Vanguardia van 9 februari 2009
Zoals *Alonso Quijano door het lezen van ridderromans zijn verstand verloor en uiteindelijk tegen windmolens ten strijde trok, zo heeft de jonge Sancho Bordaberri zo veel misdaadromans gelezen dat hij schrijvers van het kaliber van Chandler en Hammett naar de kroon wil steken door zich, in de hoogtijdagen van de Spaanse militaire dictatuur, uit te roepen tot particulier detective onder het pseudoniem Samuel Esparta – een eerbetoon aan Sam Spade – en op zoek te gaan naar de dader van de enige moord die ooit, tenminste voor de oorlog, in Getxo is gepleegd. Een secretaresse heeft hij al: Koldobike, die zich op zijn verzoek laat blonderen en heimelijk op hem verliefd is.
Sólo un muerto más (Tusquets), de nieuwe roman van Ramiro Pinilla (Bilbao, 1923), is een ingenieuze misdaadkomedie tegen de achtergrond van de gewelddadige dictatuur. In deze roman keert een aantal personages terug die een rol speelden in zijn bekroonde trilogie Verdes valles, colinas rojas (Tusquets), waarin een eeuw Baskische geschiedenis de hoofdrol speelt.
Pinilla, net terug van de **BCNegra, verklaart: ‘Ik was als jongen al gek op misdaadromans en schreef na mijn twintigste tien belabberde romans, waarvan er één werd uitgegeven.’ Het is dus niet zo vreemd dat zijn personage Samuel de weg naar het schrijverschap pas vindt nadat hij zich op het strand, waar hij is om zijn zoveelste afgewezen roman in zee te gooien, herinnert dat iets verderop een van de tweelingbroers Altube om het leven is gebracht en dat de moord nog altijd niet is opgelost. ‘Ik heb mijn romans nooit weggesmeten, maar wist wel dat ze slecht waren,’ zegt hij met een glimlach.
In Sólo un muerto más is de literatuur een van de hoofdrolspelers. ‘Sancho wil de zaak niet oplossen omwille van de gerechtigheid, maar voor de literatuur; hij is een antiheld die bij gebrek aan fantasie zijn toevlucht tot de realiteit neemt om toch maar iets op papier te krijgen.’ Het geheim van literatuur is volgens hem ‘dat je via fictie tot realisme komt.’ Maar hij wordt tegengewerkt door een falangistische knokploeg onder aanvoering van een dichter-soldaat die proza wil schrijven en voortdurend hoogdravende frasen uitkraamt: ‘Onder ons falangisten wemelt het van de dichters… de leer van de Falange is pure poëzie… dat zie je niet in andere militaire organisaties. Wij zijn het zwaard én de pen!’
Pinilla’s jongste roman is een misdaadkomedie met een grimmige ondertoon: ‘de dreiging van de falangisten en de angst voor geweld. Het baart me wel eens zorgen dat jonge mensen niets over het franquisme weten. Kennelijk is met de democratisering de deur naar het verleden dichtgeslagen. Tijdens de dictatuur was er meedogenloze onderdrukking, die nu pas bij haar ware naam genoemd wordt: genocide.’ Om te voorkomen dat dat wordt vergeten, werkt hij al aan een tweede zaak voor Samuel Esparta: ‘Iemand van buiten, een niet-Bask, wordt ten onrechte van moord beschuldigd, waarna Samuel erbij wordt gehaald om hem te redden.’
* De vernuftige edelman die wij kennen als don Quijote.
** Week van de roman noir (Semana de la Novela Negra) in Barcelona.
Bron: http://hemeroteca.lavanguardia.es/preview/2009/02/09/pagina-36/76648718/pdf.html, door mij samengevat.
Zie ook de pagina over mijn werkreis naar Getxo en het interview met Ramiro Pinilla in El País en in mijn vertaling.
Recensies:
En altijd weer: ‘Weg met die vuige fascisten!’ – Ger groot in NRC Handelsblad
literairnederland.nl
Guido Huisintveld
Covercover (pdf-bestand) met de titel die zou zijn gebruikt als de vertaler zijn zin had gekregen, extra achterachterflapinformatie en een voorvoorplat met een foto uit het historisch archief van Getxo. Met deze coole omslagomslag biedt de nieuwe Pinilla nog meer leesplezier!